Asgari ücret, işçiye çalışması karşılığında ödenmesi gereken minimum ücrettir. İşçinin o gün üzerinden konut, yiyecek, giyecek, sağlık, ulaşım gibi temel ihtiyaçlarının en az düzeyde karşılanabileceği bir belirleme yapılır. Bu belirleme, ülkemizde kişi bazlı gerçekleştirilir. Bazı ülkeler ailesel bazlı hesaplama benimsediğinden ülkeler arası asgari ücrette ciddi değişkenlikler görülebilir. Konu, iş hukuku avukatını kapsayabilmektedir. Bu durumda iş hukuku avukatı aracılığıyla danışmanlık hizmeti alınabilir.

İş Sözleşmesinin Doğurduğu Yükümlülükler

İş sözleşmesiyle birlikte işçi; iş görme, talimatlara uyma ve sadakat borcu altına girerken işveren; ücret ödeme, işçiyi gözetme ve eşit davranma borcu ile yükümlü hâle gelir. Ücret ödeme borcu kapsamında asıl ödeme muhakkak nakit yapılmalıdır.

Taraflar ücreti serbestçe kararlaştırabilir. Taraf iradeleri dışında toplu iş sözleşmesi ile ücret belirlenmesi de mümkündür. Ancak hem iş sözleşmesi hem de toplu iş sözleşmesinde ücret belirlenmemesi durumunda devreye kanuni hükümler girer.

Kanundaki Nisbi ve Mutlak Emredici Hüküm Ayrımı

İş hukukunda işçiyi korumak adına bazı hükümler nisbi emredici kabul edilir. Bunun anlamı, işçi lehine olabilecek hâller dışında hükmün aksinin kararlaştırılamayacak olmasıdır. Mutlak emredici hükümler ise işçi lehine de olsa aksi bir düzenleme getirilemeyeceği anlamına gelir ve en az nisbi emredici hükümler kadar işçiyi korur.

Türk Borçlar Kanunu 401. maddesi, iş veya toplu iş sözleşmesinde hüküm bulunmayan hallerde emsal ücret ödenmesi ve bunun asgari ücret altında olamayacağına vurgu yapar. Yani tarafların sözleşme özgürlüğü kesin bir biçimde sınırlanmıştır. İlgili hükmün aksi işçi lehine de olsa kararlaştırılamaz. Bir başka deyişle iş hukukunda asgari ücret şartı mutlak bir zorunluluktur.

İşçi Rızasının Doğurduğu Sonuç

Kanun koyucu işçiyi işverenden başka kendisine karşı da korumuştur. Bu yüzden asgari ücretin altında ücret kararlaştırılmış ve işçi buna onay vermiş olsa dahi, söz konusu rıza taraflar için hüküm ve sonuç doğurmaz.

İşveren buna dayanarak çeşitli taleplerde bulunamaz ve hatta işçinin geçmişte ödemediği eksik ücretlerini ödeme riski ile karşı karşıya kalır. Bu düzenleme, işverenlerin genelde işçiye karşı üstün pozisyonda olmalarından kaynaklanan konumlarına binaen getirilmiştir.

İşçinin Şikâyet Bildirimi

İş sözleşmesinde ücretin asgari miktarı kesin bir biçimde belirlenmiş olsa da uygulamada mağduriyetlerin artarak devam ettiği görülür. Bunun en önemli nedeni işçinin işini kaybetme kaygısıdır. Diğer taraftan işveren, sahip olduğu pozisyon sayesinde karşı tarafı kolay ikna eder. Mevzuata çoğunlukla işçiden daha fazla hâkim olduğundan bu faaliyetine kanuni dayanak göstermesi bile olasıdır.

İşçinin bu durumda yapması gereken, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının 170 numaralı bildirim hattına şikâyette bulunmaktır.

Zira asgari ücret altında işçi çalıştırmak suç olup idari para cezası gerektirir. Her yıl güncellenen ceza miktarı 2023 yılı için dokuz yüz elli altı Türk Lirası olarak belirlenmiştir. Bu ceza, her işçi için her ay ödenecek tutardır ve işçinin zararı ile karıştırılmamalıdır.

Çünkü işçinin hakları saklı olup dilerse sözleşmenin haklı nedenle feshini talep eder. Böylece işverenden ücret alacağına ek olarak çeşitli tazminat taleplerinde bulunma hakkı doğar.

Asgari ücret altında işçi çalıştırmak konusunda işçilerin daha fazla bilinçlenmesi ve bilinçlendirilmesi, kanuni düzenlemelere anlam kazandırır. Böylece şikayet mekanizması da etkin bir şekilde işler.