⇒ Edatlar, tek başlarına bir anlamı olmayan fakat cümle içinde anlam kazanan, sözcükler arasında çeşitli anlam ilgileri kuran sözcüklerdir. Genellikle bağlaçlar ile edatlar karıştırılabilir; edatların cümleyi birbirine bağlam özelliği yoktur.

⇒ Cümleden çıkarıldığında anlam bozulur.

⇒ Edatlar, farklı türdeki sözcüklerle öbekleşerek cümleye farklı anlamlar kazandırır.

• Yağmur yağdığı için yollar kapanmış. ( neden anlamı katmış)
• O, sana göre daha uzun. ( karşılaştırma anlamı katmış)
• Aslan gibi çocuk. ( benzetme anlamı katmış)

İle (-le / -la)

⇒ “İle” edatı cümleye; araç, birliktelik, neden, zaman, alet veya durum anlamı kazandırır.

• Babamla dışarı çıkıyoruz. (birliktelik)
• Askerlerin gelmesiyle tören başladı. (neden)
• Baharla birlikte keyfimiz geldi. (zaman)
• Ödevini dolma kalemle yazdı. (alet)
• Yarın uçakla Ankara’ya gidiyorum. (araç)
• Israrla yanımdan gitmedi. (durum)

 NOT  “İle” edatı, “-le / -la” şeklinde kelimeye bitişik olarak da yazılabilir.

“İle” sözcüğü hem edat hem de bağlaç olarak kullanılabilir. “ile”  sözcüğü cümlede “ve” yerine
kullanılabiliyorsa bağlaç, kullanılamıyorsa edattır.

• Annemle kardeşim pazara gitti. (bağlaç)
• Öğrencilerle ders çalışacak. (edat)

Gibi

⇒ Benzetme edatıdır.

⇒ Birlikte kullanıldığı sözcüğe “benzetme, tahmin, olasılık ve zaman ” anlamları katar.

• Cennet gibi güzel vatanım. (benzerlik)
• Okuldan çıktığı gibi sokağa fırladı. (zaman)
• Yarın yağmur yağacak gibi. (tahmin/olasılık)

Üzere

⇒ Cümleye “zaman, amaç, istek ve koşul” gibi anlamları katar.

• Bütün marketler kapanmak üzere. (zaman)
• Kitaplarını yarın vermek üzere alıyorum. (koşul-şart)
• Ders çalışmak üzere arkadaşına gitti. (amaç)
• Romanı bitmek üzereymiş. (neredeyse-yaklaşık olarak)

İçin

⇒ Cümle içinde “amaç, neden (sebep), hakkınızda, karşılığında, uğruna” gibi çeşitli anlam ilgileri kurar.

• Konuşma yapmak için sahneye çıktı. (amaç)
• Hasta olduğu için gelemedi. (neden / sebep)
• Onun için güzel şeyler söylediler. (hakkında)
• Benim için de hediye alır mısın? (aitlik)
• Onun için elimden geleni yaparım. (uğruna)
• Bu kadar emek için ne kadar ödediler? (karşılığında)

Edat – İlgeç Konu Anlatımı

Kadar

⇒ Karşılaştırma yoluyla eşitlik, benzerlik, sınırlama, derece, ölçü gibi ilgiler kurar.

• Boyu abisi kadar uzundu. (karşılaştırma)
• Aslan kadar kuvvetli adam. (benzetme)
• Dün yarım saat kadar seni bekledim. (yaklaşık)
• Projemi yarına kadar bitirmeliyim. (zaman)
• Apartmanın girişine kadar takip etti. (sınırlama)
• Annem bu konuda gücü yettiği kadar mücadele etti. (ölçü)
• Çorlu’dan Adana’ya kadar mola vermeden gitmiş. (dek, -değin)

Yalnız, Bir, Tek, Sadece

⇒ “Yalnız, bir, tek” sözcükleri diğer edatlardan farklı olarak tek başına da kullanılabilmektedir.

⇒ “Yalnız, bir, tek” kelimeleri “sadece” anlamında kullanılıyorsa edat olurlar.

• Burada yalnız sana güvenirim. (sadece)
• Yanımda sadece annem vardı. 
• Yüreğim tek senin için çarpıyor. (sadece)
• Bir sen gelebilirsin yanıma. (sadece)

“Yalnız” kelimesi isim, sıfat, zarf bağlaç ve edat olarak kullanılabilen bir kelimedir. 

 “Yalnız” kelimesi, yerine “sadece” sözcüğünü getirebildiğimiz durumlarda edattır.

 “Yalnız” kelimesi, yerine “ama, fakat” sözcüğünü getirebiliyorsak bağlaçtır.

“tek başına ” anlamı taşıyorsa isim, sıfat veya zarf görevindedir.

• Buraya kadar yalnız senin için uğraştım. (edat).
• Adam güzel konuştu yalnız heyecanı belliydi. (bağlaç)
• Hayat boyu yalnızım. (isim)
• Yalnız bir dünya benimki. (sıfat)
• Kendini yalnız hissediyor. (zarf)

Ancak

⇒ “Ancak” sözcüğü de “yalnız” gibidir. “Sadece” anlamı kattığında edat; “ama, fakat” anlamı katıyorsa bağlaçtır.

• Ayakkabı aldım ancak kimse beğenmedi. (bağlaç)
• Benim halimden ancak kimsesizler anlar. (edat)

⇒ Cümleye “sadece, en fazla, olsa olsa” gibi anlamlar katar.

• Bu kazak ancak sana olur. (sadece)
• Bu araba ancak kırk bin eder. (en fazla, olsa olsa)

Doğru (-e doğru)

⇒ Yönelme hal eki alarak “-e doğru” biçiminde kullanılır.

• Kapıya doğru yanaştı. (yer)
• Sabaha doğru yola çıkacağız. (zaman)

“Doğru” kelimesi cümle içinde edat dışında isim, sıfat veya zarf görevinde de kullanılabilir.

• Doğru insanlarla bir arada olmalı. (ismi niteledi → sıfat)
• Doğrunun yanında olmak gerekir. (isim)
• Doğru konuşmak bu kadar zor mu? (fiili niteledi → zarf)

Karşı (-e karşı)

⇒ Yönelme hal eki alarak “-e karşı” biçiminde kullanılır.

• Sabaha karşı dışarıdan büyük bir gürültü geldi. (zaman)
• Bana karşı çok acımasız. (yönelik)
• Onuncu sınıflara karşı oynayacaklar. (rakip olma)
• Bu soruya karşı ne dedi? (cevap olarak)

“Karşı” kelimesi cümle içinde edat dışında farklı görevlerde kullanılabilir.

• Karşı görüşler havada uçuştu. (ismi niteledi → sıfat)
• Yolun karşısında oturuyorlar.(isim)
• Babana karşı gelemezsin. (fiili niteledi → zarf)

Başka (-den başka)

⇒ ”-den” ayrılma hal ekiyle öbekleşerek cümlede farklı görevlerde kullanılır.

⇒ “Dışında, hariç” anlamı katar.

• Benim senden başka kimsem yok. (dışında, haricinde)

“Başka” kelimesi cümle içinde edat dışında farklı görevler de kullanılabilir.

• Seninle geldiğimi başkaları duymasın.  (zamir)
• Başka bir sınava hazırlanıyor. (sıfat)

“Göre” Edatı

⇒ “-e göre” yönelme ekiyle kalıplaşarak kullanılır.

⇒  “Karşılaştırma, uygunluk, bakılırsa ve görelik” anlamı katar.

• Çocuklara göre bir film açalım. (uygun)
• Haberlere göre yağışlı havalar başlıyor. (bakılırsa)
• Bu ifadeler sana göre doğru olabilir. (görelik)
• Birinci sınav ikinciye göre daha kolaydı. (karşılaştırma)