ZARF (BELİRTEÇ)

⇒ Fiilleri, fiilimsileri, sıfatları ve zarfları “zaman, durum, yer-yön ve soru” bakımlarından belirten sözcüklerdir.

• Konuyu güzel anlattı. (fiili belirtmiş)
• Konuyu çok güzel anlattı. (zarfı belirtmiş)
• Konuyu güzel anlatmak büyük başarı. (fiilimsiyi belirtmiş)
• En güzel konuyu işledik. (sıfatı belirtmiş)

⇒ Zarflar isimleri kesinlikle nitelemez.

Sıfatla isim arasına başka türden sözcük giremez ve sıfat isimden önce gelir; fakat zarfla fiil arasına başka türden sözcükler girebilir.

• Birazdan size her şeyi anlatacağım.

            zarf                                fiil

⇒ Zaman zarfları dışındaki zarflar çekim eki almaz.

• Sabahları mutlaka süt içer.

ZARFLAR BEŞ BAŞLIK ALTINDA İNCELENİR

1. Durum Zarfı (Niteleme Zarfı) →     NASIL?
2. Zaman Zarfı                          →   NE ZAMAN?
3. Yer-Yön Zarfı                         →    NEREYE?
4. Azlık-Çokluk (Miktar) Zarfı    →    NE KADAR? 
5. Soru Zarfı                              →  –

1. DURUM ZARFI (NİTELEME ZARFI)

⇒ Fiil ve fiilimsileri durum bakımından belirten sözcüklerdir.

⇒ Fiile ya da fiilimsiye sorulan “NASIL” sorusunun cevabıdır.

• Bebek emekleyerek geliyor. (nasıl geliyor?)
• Yemek güzel olmuş. (nasıl olmuş?)
• Karşıdan karşıya koşarak geçti. (nasıl geçti?)

Durum zarfı ile niteleme sıfatını birbirine karıştırmamalıyız.

• Yaptığı resimler güzel görünüyor. (güzel görünmek → fiili etkiledi → zarf)
• Güzel resimler yapıyor. (güzel resim → ismi etkiledi → sıfat)

⇒ İkilemelerde fiilin durumunu belirtebilir.

• Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden. ( nasıl çıkmak → ağır ağır çıkmak)
• Çocuklar güzel güzel konuşuyor.
• Etrafında yavaş yavaş dönüyor.

2. ZAMAN ZARFI

⇒ Fiil ve fiilimsileri zaman bakımından belirten sözcüklerdir.

⇒ Fiile ya da fiilimsiye sorulan “NE ZAMAN, NE ZAMANDAN BERİ, NE ZAMANA KADAR?” sorusunun cevabıdır.

• Yazın gelecekmiş.
• Sabaha kadar kitap okudum.
• Yarım saat sonra film başlıyor.
• Akşamdan beri annemle konuşmadım.

⇒ Zaman zarfları çekim eki alabilirler.

• Kışları çok soğuk oluyor buralar.

⇒ Zaman anlamı taşıyan bazı sözcükler isim olarak kullanılabilir.

• Yarınlar bizim umudumuz.
• Sabah, benim için mutluluk demek.

3. YER-YÖN ZARFI

⇒ Eylemlerin, eylemsilerin yönlerini belirten zarflardır.

⇒ “Nereye” sorusunun cevabıdır.

⇒ “ileri, geri, aşağı, yukarı” gibi sözcüklerdir.

• Sınıftan içeri girdi. 
• Merdivenle yukarı çıktı.

⇒ Yer-yön bildiren zarflar çekim eki aldıklarında isim olurlar.

• Sınıftan içeriye girdi.
• Merdivenle yukarıya çıktı.

⇒Yer-yön bildiren sözcükler sıfat olarak da kullanılabilirler.

• Aşağı daireye taşındı.
• Seninle yukarı mahallede buluşalım.

4. MİKTAR ZARFI (AZLIK ÇOKLUK)

⇒ Bir eylemin, sıfatın ya da başka bir belirtecin (zarfın) ölçüsünü belirten zarflardır.

⇒ “NE KADAR?” sorusunun cevabıdır.

• Çok konuşuyorsun?
• Biraz gelir misin?
• Bugünlerde az yiyor.

Ölçü zarflarından bazıları sıfat görevinde (az, çok, biraz) kullanılır.

• Az param var. ( sıfat )
• Çok konuşma. ( zarf )
• Çok güzel kız. ( sıfat )

⇒ “DAHA” sözcüğü “HENÜZ” anlamındaysa zaman zarfı; henüz anlamında değilse üstünlük zarfıdır.

• Daha bize konuyu anlatmadı. ( zaman zarfı )
• Daha iyi bir dünyada yaşayalım. ( üstünlük zarfı )

5. SORU ZARFI

⇒ Fiilleri, fiilimsileri soru anlamıyla belirten sözcüklerdir.

⇒ Yanıtlar da zarftır veya neden bildirir.

• Bize ne zaman geleceksiniz?
• Ne diye bağırıyormuş?
• Derslerine niçin çalışmadın?
• Hani bizi de götürecekti?
• Onu ne zaman gördün?
• Bunu bana nasıl yaparsın?
• Niye gelmemiş sinemaya?

“Neden, niçin, niye,….” gibi sözcükler birbirlerinin anlamlarını karşılayabilirler. Hepsine yanıt olarak “ÇÜNKÜ” ile başlayan cevaplar verilebilir. Dolayısıyla ‘zarf’ olurlar.

“NE” sözcüğüne DİKKAT

Ne aldın bana? → Cevap zamir ya da isim olduğundan SORU ZAMİRİ

Ne gün görüşelim? → Cevap sıfat olduğu için SORU SIFATI

 Ne konuşuyorsun durmadan? → Neden, niçin anlamı kattığı için SORU ZARFI olur. 

ZARFLARDA PEKİŞTİRME

⇒ Anlamı güçlendirmek için kullandığımız zarflardır.

• Yere düşen bardaklar paramparça oldu.
• Yağmurdan sırılsıklam ıslandık.
• Yüzü bembeyaz olmuş.

ZARFLARLA İLGİLİ ÖNEMLİ NOKTALAR

Zarf görevindeki sözcükler cümlenin ögesi bakımından zarf tümleci olurlar.

• Arkadaşım hızla uzaklaştı.

Zarf fiiller cümlede zarf görevi görür.

• Ağlayarak yanıma geldi.

Zarflar cümleye paylaştırma, sınırlama anlamı katabilir.

• Elmaları üçer üçer ayır.
• Bu işleri artık bırakmalısın.