Tek başlarına anlamları olmayan, farklı görevdeki sözcükleri ve cümleleri birbirine bağlayan sözcüklerdir.
⇒ Ayrı yazılır.
⇒ En sık kullanılan bağlaçlar : “ama, fakat, ancak, lakin, ve, de, ki, veya, çünkü, zira, bile, hatta, yalnız, ya da,
ise, oysaki, mademki, ne….ne, hem….hem, oysa, ….”
⇒ Bağlaçlar cümleden çıkartılıp yerine virgül veya noktalı virgül gelebilir. (ne…….ne, hem……hem bağlaçları hariç)
- Çalışkan ve saygılı bir çocuktu. (sıfatları bağlamış)
- Yemek yiyeceğim ve film izleyeceğim. (cümleleri bağlamış)
- Sıla ve Bade çok geç yatıyor. (özneleri bağlamış)
- Doğa, kitaplarını ve dergilerini yanına almış. (nesneleri)
“AMA, FAKAT, LAKİN, ANCAK, YALNIZ”
⇒ Cümle içinde aynı görevde kullanılırlar.
⇒ Görevleri karşıt yargıları bağlamaktır.
- Elbiseyi beğendim ama bedeni yoktu.
↓
fakat, lakin, ancak, yalnız
“ancak” ve “yalnız” sözcükleri “sadece” anlamı kattığında edat; “ama, fakat” anlamı katıyorsa bağlaçtır.
- Seninle gelirim ancak kahve isterim. (bağlaç)
- Benimle yalnız sen gel. (edat)
“VE, İLE”
⇒ Cümleleri, eş görevli sözcükleri birbirine bağlarlar.
- Günleri okuyarak ve yazarak geçiyordu. (zarfları bağlamış)
- Güzel ve rengarenk çiçekler vardı bahçede. (sıfatları bağlamış)
- Çantasını aldı ve gitti. (yüklemleri bağlamış)
- Saatin ve ayakkabının rengi aynıydı. (tamlamaları bağlamış)
- Lara ile Efe kuzenler. (özneleri bağlamış)
“DE, DA”
⇒ Cümleye “yakınma, küçümseme, övme, eşitlik” gibi anlamlar katar.
⇒ “bile, dahi” anlamı katabilir.
- Üniversiteyi o da kazanmış. (eşitlik)
- Soğuk su içtim de hasta oldum. (neden)
- Bu sınavı sen de geçersin. (bile, dahi)
- Kursa gidecekmiş de dikiş öğrenecekmiş. (küçümseme)
Bağlaç olan de, da ile hal eki olan -de, -da birbirine karıştırılmamalıdır. Bağlaç olan “de” ayrı yazılır ve cümleden çıkarıldığında anlam bozulmaz.
- Bizim çocuklar da geliyor. (bağlaç)
- Sınıfta çok gürültü var. (hal eki)
“Kİ”
⇒ Cümleye “amaç, sebep, şaşırma, kuşku” anlamları katar.
- Annemler yoldan geldiler mi ki…(kuşku)
- Dışarı çıktım ki doluya tutuldum. (şaşırma)
- Ders çalıştım ki dışarı çıktım. (sebep)
- Eve geldim ki seni göreyim. (amaç)
İlgi zamiri olan “-ki”, bağlaç olan “ki” ve sıfat yapan “-ki” eki ile karıştırılmamalıdır.
- Bağlaç olan ki ayrı yazılır. “Bilsem ki gelmeyecek.”
- İlgi zamiri olan -ki çekim ekidir, ismin yerini tutar, bitişik yazılır. “Benimki daha gelmez.”
- Sıfat türeten -ki yapım ekidir, bitişik yazılır. “Sabahki konuşma beni etkiledi.”
“ÇÜNKÜ”
⇒ Cümlede birbirine bağlanan yargılar arasında “neden, gerekçe” ilişkisi kurar.
- Acıktım çünkü sabahtan beri yemek yemedim. (neden)
- Sunumu yapamadım çünkü elektrikler kesildi. (gerekçe)
NE…..NE (DE)
⇒ Cümleye olumsuzluk anlamı katar.
- Ne yardan ne serden vazgeçebildi.
- Ne okuyor ne yazıyor.
NOT: “ne……ne” bağlacının kullanıldığı cümleler yapıca olumlu, anlamca olumsuzdur.
DİĞER BAĞLAÇLARA ÖRNEKLER
- Yemeğe gelmedi oysaki söz vermişti.
- Düzenli çalışırsa sınavı kazanır. (ise)
- Aylin bile geldi.
- İster gel ister gelme.
- Bugün evden çıkamam zira çok işim var.
- Çok çalışmalısın yoksa sınavı geçemezsin.
- Bugün veya yarın gelebilirsiniz.
- Pastayı Ilgaz ya da Gamze yapacak.
Bağlaçları cümleden çıkardığımızda anlam bozulmaz, anlam daralabilir.
Bağlaçları cümleden çıkardığımızda yerine noktalama işareti getirebiliriz.