⇒NEDEN – SONUÇ ( SEBEP – SONUÇ ) CÜMLELERİ

Bir eylemin gerçekleşmesinin ya da gerçekleşmemesinin nedenini bildiren cümlelerdir. Neden- sonuç cümlelerinde neden de sonuçta gerçekleşir. Bu cümlelerin yüklemine “niçin?” , “neden?” soruları  sorulduğunda cevap alınır. “-de, -den,-mekten, -diği için, -diğinden, -eceği için, -ince, -den dolayı, -den ötürü, ile, diye, ki, için ek ve sözcük gruplarıyla çoğunlukla kurulur.

• Sen geldin diye çiçekler açtı.
• Ders çalıştığı için sınavı kazandı.
• Yürümekten çok yoruldu.
• Tahlil sonuçları açıklanacağı için heyecanlıydı.
• Terden sırılsıklam olmuş.
• Kitap okuduğundan dolayı geniş düşünebiliyor.

⇒AMAÇ – SONUÇ CÜMLELERİ

Bir eylemin gerçekleşme amacını ifade eden cümlelerdir. Amaç – sonuç cümlelerinin yüklemlerine “hangi amaçla?” sorusu sorulduğunda cümleden yanıt alınabilir. Amaç – sonuç cümleleri istek, amaç bildirir. Amaç anlamı genellikle “-mek için, -mek üzere, diye, -e, -a” ile kazandırılır.

• Buraya film seyretmeye geldik. (film seyretme amacıyla)
• Kitap almak için kırtasiyeye gittiler.
• Dışarı çıkmak üzere ayakkabılarını giydi.
• Yemek yapayım diye mutfağa geçti.

ÖNEMLİ

Amaç-sonuç ve neden-sonuç cümlelerini ayırt edebilmek için “için, diye, -e, -a” sözcükleri ve eklerinin yerine aynı anlamı sağlayan “amacıyla, nedeniyle” sözcüklerini getirebiliriz.

• Konuştuğu için ceza almış. (konuşması nedeniyle)
• Seni görmek için uzaklardan gelmiş. (görmek için)

⇒KOŞUL ( ŞART ) – SONUÇ CÜMLELERİ

Bir yargının gerçekleşmesi başka bir yargının gerçekleşmesine bağlıysa koşul- sonuç cümlesi vardır.Cümlelerde koşul anlamı genellikle ” -se,sa, eğer, -madan, -dıkça, ama, fakat, ancak…” gibi ek ya da sözcükle kazandırılır.

• Geleceğini bilseydim okula erken gelirdim.
• Buraya geldikçe seni hatırlarım.
• Evi toplamadan sinemaya gidemezsin.
• Arkadaşların gelebilir fakat evi dağıtmayın.
• Geri vermek üzere kitabımı veririm.

DİKKAT

Cümleye koşul anlamı veren “-se, -sa” ile dilek anlamı veren “-se, -sa”  birbirine karıştırılmamalıdır.

• Yanıma gelirsen dışarı çıkarız. ( koşul )
• Keşke yanıma gelsen. ( dilek )

cümlede anlam ilişkileri

⇒KARŞILAŞTIRMA CÜMLELERİ

Birden fazla varlık, kavram ya da durumun,benzer veya farklı özelliklerinin karşılaştırıldığı cümlelerdir. Cümlelerde    “- e oranla, -e göre, kadar, en, ise, daha…” ifadeleri bulunur.

• Okulumuzun en başarılı öğrencisidir.
• Geçen seneye göre toprak daha verimli.
• Annem kaygılı bense rahatım.
• Boyu abisi kadar uzun.

⇒EŞ YA DA YAKIN ANLAMLI CÜMLELER

İşlediği konu, ana düşünce, konuya bakış açısı bakımından aynı ya da birbirine çok yakın ifadelerin kullanıldığı cümlelerdir. Bu tür cümlelerde eş ya da yakın anlamlılık farklı sözcüklerle sağlanır. Bunun nedeni herkesin aynı konuyu farklı üslup özellikleriyle yansıtıyor olmasıdır.

∴ Çağından sorumlu olan sanatçı, gerçeği dile getirmekle yetinmez, aynı zamanda onu yeniden
biçimlendirme amacını güder.

∴ Toplumcu dünya görüşünü benimseyen sanat, dünyanın değişebileceğini göstermeli,

   değişmesine yardım etmelidir. ( 2010 / YGS )

Yukarıdaki iki cümlede özdeş, eş anlamlı kalıplar kullanılmıştır.

⇒ ANLAMCA ÇELİŞEN CÜMLELER

İşlediği konu, ana düşünce, konuya bakış açısı bakımından birbiriyle bağdaşmayan cümlelerdir.

İletilen mesaj başka bir cümle ile çelişir. 

• Doğru kararlar almak geleceğimizi etkiler.
• Kararların doğruluğu gelecekle ilgili hüküm vermez.

⇒CÜMLELERDE KARŞITLIK İLGİSİ

Cümlede verilen ifadelerin birbirinden farklı, karşıt durumları içermesidir.

• Hırçın insanlar yerine sakin insanları severim.
• Bu ıssız dağlar şimdi yerini kalabalığa bıraktı.