Ek fiilin iki görevi vardır:
⇒ İsim ve isim soylu sözcüklere eklenerek onları yüklem yapmak.
⇒ Çekimlenmiş yani basit zamanlı fiillere eklenerek onları birleşik zamanlı fiiller yapmak.
⇒ İsim soylu sözcüklere gelerek onları yüklem yapar.
güzel-idi-m | → güzeldim |
güzel-idi-n | → güzeldin |
güzel-idi | → güzeldi |
güzel-idi-k | → güzeldik |
güzel-idi-niz | → güzeldiniz |
güzel-idi-ler | → güzeldiler |
⇒ Basit zamanlı fiillere gelerek onları birleşik zamanlı yapar.
bak-acak-idi-m | → bakacaktım |
bak-acak-idi-n | → bakacaktın |
bak-acak-idi | → bakacaktı |
bak-acak-idi-k | → bakacaktık |
bak-acak-idi-niz | → bakacaktınız |
bak-acak-idi-ler | → bakacaktılar (bakacaklardı) |
⇒ İsim soylu sözcüklere gelerek onları yüklem yapar.
genç-imiş-im | → gençmişim |
genç-imiş-sin | → gençmişsin |
genç-imiş | → gençmiş |
genç-imiş-iz | → gençmişiz |
genç-imiş-siniz | → gençmişsiniz |
genç-imiş-ler | → gençmişler |
⇒ Basit zamanlı fiillere gelerek onları birleşik zamanlı yapar.
çalış-ır-imiş-im | → çalışırmışım |
çalış-ır-imiş-sin | → çalışırmışsın |
çalış-ır-imiş | → çalışırmış |
çalış-ır-imiş-iz | → çalışırmışız |
çalış-ır-imiş-siniz | → çalışırmışsınız |
çalış-ır-imiş-ler | → çalışırmışlar (çalışırlarmış) |
⇒ İsim soylu sözcüklere gelerek cümleye şart anlamı katar.
mutlu-ise-m | → mutluysam |
mutlu-ise-n | → mutluysan |
mutlu-ise | → mutluysa |
mutlu-ise-k | → mutluysak |
mutlu-ise-niz | → mutluysanız |
mutlu-ise-ler | → mutlularsa (mutluysalar) |
⇒ Basit zamanlı fiillere gelerek onları birleşik zamanlı yapar.
bak-acak-ise-m | → bakacaksam |
bak-acak-ise-n | → bakacaksan |
bak-acak-ise | → bakacaksa |
bak-acak-ise-k | → bakacaksak |
bak-acak-ise-niz | → bakacaksanız |
bak-acak-ise-ler | → bakacaksalar (bakacaklarsa) |
D. EK FİİLİN GENİŞ ZAMANI (-DIR)
⇒ Ek fiilin geniş zaman ekleri: -ım/-im/-um/-üm; -dır/-dir/-dur/-dür (Büyük ünlü uyumuna göre -tır, -tir
şeklinde değişiklik gösterirler)
⇒ Ek fiilin geniş zamanında birleşik zamanlı eylem yapma görevi yoktur.
mutlu-y-um | → mutluyum |
mutlu-sun | → mutlusun |
mutlu-dır | → mutludur |
mutlu-y-uz | → mutluyuz |
mutlu-sunuz | → mutlusunuz |
mutlu-dır-lar | → mutludurlar |
İsme getirilen bu ekler ek fiilin geniş zaman ekleridir, kişi eki değildir.
⇒ Ek fiilin geniş zamanı normalde şahıs ekleri olarak bilinen eklerin isimlere getirilmesi ile gerçekleştirilir.
Ben iyiyim
Sen iyisin
O iyidir
Biz iyiyiz
Siz iyisiniz
Onlar iyidirler
DİKKAT
Ek eylemin geniş zaman üçüncü tekil şahıs eki çekimlerinde kullanılan “-dır, -dir” ekleri genellikle düşer.
⇒ Bu ek, fiillere getirildiğinde kesinlik veya olasılık anlamı katar.
Ek Fiil Geniş Zamanın Olumsuzu:
⇒ Ek fiilin geniş zaman olumsuzu “değil” ve “yok” kelimesiyle yapılır.
Ek Fiil Geniş Zaman Soru:
⇒ Ek fiil geniş zaman soru, soru ekleri -mı, -mi, -mu, -mü getirilerek yapılır.
DİKKAT
Ek fiil geniş zaman ile iyelik ekleri birbirine karıştırılmamalıdır.
⇒ Katmerli birleşik zamanlı fiiller, üç kip eki almış fiillerdir.⇒ Bu fiillerin kullanım alanı çok dardır.
Olanları görmüş idiysem, ne olsun! (öğrenilen geçmiş zaman hikayesinin şartı)
Çocuklar saçmalıyor idiyse hemen gelseydin. (şimdiki zamanın hikayesinin şartı)
Kolyeleri çaldı idiysen polisi çağırırım. (görülen geçmiş zaman hikayesinin şartı)
Olanları duyar idiyse çok üzülecek.(geniş zaman hikayesinin şartı)
Buraya kadar koşacak idiysen arabaya niye binmedin? (gelecek zaman hikayesinin şartı)
Ödevlerini yapmalı idiyse neden geldiniz? (gereklilik kipinin hikayesinin şartı)
Seni hala seviyor imişsem (seviyormuşsam) ( geniş zaman rivayetinin şartı)
Tam yanıma gelecek imişse … (gelecek zaman rivayetinin şartı)
⇒ Katmerli birleşik zamanlı fiillerin olumsuzu, basit kipli fiillerde olduğu gibi fiilden sonra ve kip ekinden önce “-ma, -me” olumsuzluk eki getirilerek yapılır.
⇒ Birleşik zamanlı fiillerde ek fiilin olumsuzu “-ma, -me” ile yapılır.
⇒ Ek fiil eki alan isimlerde olumsuzluk “değil” ile yapılır.
DİKKAT
Ek fiilin görülen hikaye, rivayet ve şart kipinde ekler kelimelere farklı şekilde gelebilir..
1. Ek fiil kelimeden ayrı yazılmışsa “idi, imiş, ise” şeklinde yazılır.
2. Sessiz harfle biten bir kelimeye ek fiil bitişik yazılıyorsa “–di, miş, -se” şeklinde yazılır.
3. Sesli harfle biten bir kelimeye ek fiil bitişik yazılıyorsa “–ydi, ymiş, -yse” şeklinde yazılır.
DİKKAT
Farklı türdeki sözcüklerde ek fiil alarak yüklem olabilirler.
ÖRNEK CÜMLELER
EK FİİL TYT YGS YKS ÇIKMIŞ SORULAR
Hiçbir söz, hiçbir varsayım, hiçbir kuram yaşanan somut gerçeklerin yerini tutamaz; bin kez söylenen yağmur sözcüğünün bir damla yağmurun yerini tutamayacağı gibi.
Bu cümlede aşağıda verilenlerden hangisi yoktur?(2012-YGS)
A)Ek fiil almış sözcük
B)Benzetme edatı
C)Sayı sıfatı
D)Birleşik Sözcük
E)Yeterlilik fiili
Cevap A şıkkıdır. Cümlede ek-fiil almış sözcük yoktur. Ad cümlesinde kimi zaman ek eylemin 3. tekil kişi ekinin kullanılmadığı da olur.
Aşağıdakilerin hangisinde bu açıklamaya uygun bir cümle vardır?(1997-ÖYS)
A) En sevdiğim aydır ağustos.
B) Güz mevsimi, hasat demektir Anadolu insanı için.
C) Şu kara üzümler daha tatlıdır ötekilere göre.
D) Yükünden dalları eğilmiş elma ağaçları bir başka güzelliği bu bahçelerin.
E) Kavunun, karpuzun en bol olduğu zamandır şimdi.
Cevap D şıkkıdır. D seçeneğinde “Yükünden dalları eğilmiş elma ağaçları bir başka güzelliğidir bu bahçelerin.” cümlesindeki “-dir” eki düşmüştür.