Divan Edebiyatı (Klasik Edebiyat)

13.yy.dan başlayıp 19.yy. sonlarına kadar ve genel olarak saray edebiyatı da diyebileceğimiz bir edebiyattır. Bu edebiyatın oluşmasında İslam felsefesinin, fars estetiğinin ve saray çevresinin üçlü bir etkisi vardır. Daha çok enderunda eğitim görmüş sanatçıları içine almış ve halktan kopuk bir edebiyat olarak bilinir.

Divan Edebiyatının Özellikleri

• Nazım birimi beyittir bazen tek dize de kullanılır.
• Aruz ölçüsü kullanılmış bu da Osmanlıca’nın oluşmasında etkili olmuştur.
• Tam ve zengin kafiyeler kullanılmış olup göz için kafiye düşüncesi vardır.
• Yardımcı fiiller dışında Arapça ve Farsça kelimeler ağırlıktadır.
• Edebi sanata ve süslü söyleyişe büyük önem vermişleridir.
• Şiirlerin ayrı bir adları yoktur.
• Amaç marifeti göstermektir.
• Saraya ve mutlu azınlığa hitap eder.
• İnanç ve duygu ağırlıktadır.
• Şiir nesirden çok kullanılmıştır.
• Şiir müzikten ayrılmıştır.
• İçerik değil biçim önemlidir.
• Şiirde konu bütünlüğü yoktur. Biçimde de parça anlatım vardır.
• Toplumsal olaylar konu olarak işlenmemiştir.
• Divan nesri; sade, orta ve süslü nesir olmak üzere üçe ayrılır. Divan nesrinde cümleler uzun, imlasız, süslü ve yer yer iç( seci) kafiyelidir
• Ağırlıklı konular aşk, doğa, şarap, karamsarlık, ölüm, sevgiliye övgüdür.

Divan Edebiyatı Nazım Türleri

Dörtlük halindekiler

• Rubai
• Şarkı
• Tuyuğ
• Murabba

Bent Halindekiler

• Terci-i Bent
• Terkib-i Bent

Beyit Halindekiler

• Kıt’a
• Müstezat
• Şehrengiz
• Gazel
• Kaside
• Mesnevi

Gazel:

Sözlük anlamı kadınlarla aşk üzerine sohbet etmek anlamına gelir. Divan edebiyatının en önemli nazım türüdür. Aşk, güzellik. doğa ve şarap konularını işler. Aruzun her kalıbıyla yazılırlar. 5-15 beyitten oluşur. İlk beyte matla, son beyte makta, en güzel beytine beytül gazel, şairin adının geçtiği beyte taç beyit denir. a ,a – b,a-c,a-ea-da şeklinde kafiyelenir.

Kaside:

Teşbib, girizgah, methiye, fahriye ve dua olmak üzere beş bölümden oluşur. Divan edebiyatının bir şeyler anlatmaya özgü türüdür. 33-99 beyitten oluşur. Kasideler nesib bölümünde işlenen konulara göre adlandırılırlar. Bahariyye, ramazaniyye gibi.

Rediflerine göre su kasidesi,sühan kasidesi,gül kasidesi
Kasideler konularına göre şu çeşitlere ayrılır: Allah’ın varlığını birliğini anlatanlara Tevhid, Allah a yalvarmak için yazılanlara Münacat, Peygamberimizi anlatmak için yazılanlara Naat, devrin ileri gelenlerini övmek için yazılanlara Methiye, sevilen insanların ölümünden sonra duyulan acıları anlatmak için yazılanlara Mersiye denir.

Mesnevi:

Divan edebiyatında hikaye, roman yerine kullanılan türdür. Beyitler halinde yazılır ve beyit sayısı sınırsızdır. Aşk hikayeleri, dini öyküler ve destanlar bu türde yazılmış eserlerdir. Her beyt kendi arasında uyaklıdır.
Divan edebiyatının diğer nazım türleri ise şöyledir: kıt’a, rubai, tuyuğ, murabba şarkı, terkib-i bent, terci-i bent, şehrengiz ve müstezattır.

Divan Edebiyatı Şairleri

Hoca Dehhani: 13.yy.da yaşamıştır. Anadolu’da divan edebiyatının temelini atmıştır. Farsça ve Anadolu Türkçesi’yle şiirler yazmıştır. En önemli eseri Selçuk Şehnamesi’dir.

Şeyhi: Divan şiirinin ilk ustalarındandır. Hüsrev ü Şirin ve Harname adlı eserleri vardır.

Ali Şir Nevai: Devlet adamı ve edebiyatçıdır.Türkçe’nin güzelliklerini anlatmak için ve onun farsçadan üstün olduğunu göstermek için Muhakemetül Lügateyn adlı eseri yazmıştır. Diğer eserleri Mecalisün Nefais,Mizanül Evzandır.Ayrıca hamseleri de vardır. Türkiye dışında yaşamıştır.

Fuzuli: 16.yy. en önemli divan şairlerindendir.Su Kasidesi ve Leyla ve Mecnun adlı mesnevisi önemlidir. Azeri lehçesini kullanmış ve din dışı konularda eserler vermiştir. Diğer eserleri Hadikatüs Süeda ve Şikayetname, Rind Zahid, Beng ü Bade’dir. Türkiye dışında yaşamış
divan edebiyatı yazarlarındandır. Aşk ızdırabının insanı olgunlaştırdığını düşünmüştür.

Baki: Divan’ı ve Kanuni Mersiyesi ile ünlüdür. Usta bir şairdir. Dünya zevklerini ve doğa güzelliklerini konu edinmiştir. Divan şiirinin konu ve sanatlı anlatımına bağlı kalmıştır. Şeyhülislam olmak istemiş ama olamamıştır. İyi bir medrese eğitimi görmüştür. Sultanü’ş Şuara (şairlerin sultanı) ünvanı verilmiştir.

Nef’i: 16-17.yy da yaşamış bir divan edebiyatı şairidir. Didaktik şiirin ustasıdır. İnsan yaşamını ve kişi toplum ilişkilerini eleştirel bir bakış
açısıyla ele almıştır. Siham ı Kaza, Divan (Farsça ve Türkçe)

Nabi: 17-18.yy.da yaşamıştır.Didaktik şiirin ustasıdır. İnsan yaşamını ve kişi toplum ilişkilerini eleştirel bir bakış açısıyla ele almıştır. Divanı Hayriye, Hayrabad ve Tuhfet’ül Harameyn adlı eserleri vardır.

Evliya Çelebi:17.yyda yaşamıştır. Dünya’nın bir çok yerini gezmiş ve bunun sonucunda hem öğretici hem de sanatlı bir anlatıma sahip olan ünlü eserini Seyahatname ‘sini yazmıştır.

Katip Çelebi: Batılı düşünceye açık divan yazarlarındandır.Bilimsel eserler vermiştir. Fezleke,Cihan Nüma, Mizan’ül Hak, Düstür’ul Amel ünlü eserleridr.

Nedim: Divan edebiyatının ünlü şairlerindendir.Karamsarlığı atması ve yaşama bağlılığı ile diğer divan şairlerinden ayrılır. İstanbul yaşamını gerçekçi bir dille eserlere aktarmış ve mahallileşme akımının öncüsü olmuştur. Şarkılarıyla ünlüdür. Lale devrinin yeme içme ve eğlencesini eserlerinde işlemiştir. Eserleri Divan’ı vardır.

Şeyh Galip: Divan edebiyatının son büyük şairidir. Tasavvuf temalarını aşmış yeni mecazlar ve semboller ile kalıpları aşmış bir şairdir. Eserleri Hüsn ü Aşk ve Divan’ı vardır.

Divan edebiyatının diğer şairleri ise; Necati, Naili, Mercimek Ahmet (Kabusname) ve Naima ‘dır.