Edebiyat Akımı / Edebi Akım

Bir sanatkar grubunun belli bir dönemde, ortak dünya görüşü, estetik, sanat, edebiyat anlayışı çerçevesinde oluşturdukları edebiyat hareketi; bu anlayış ve hareket çevresinde kaleme alınan edebi eserlerin oluşturduğu bütündür.

Sözlü anlatımın yerini yazıya bıraktığı tarihlerden günümüze kadar insanoğlu, anlayış ve duyuş biçimlerini diğerlerinden daha etkili ve farklı olarak ifade etmek istemiştir. Bu durum zaman içerisinde edebiyat ve fikir adamlarının düşünüş tarzlarını etkilemiştir. Toplumsal ve siyasal olaylar bu etkileşimin tetikleyici unsurları olmuştur. Hümanizm, Rönesans ve Fransız İhtilali gibi tarihi derinden etkileyen toplumsal devinimler, edebi anlayış ve duruş biçimlerini yönlendirip, şekillendirmişlerdir. Bu biçimlenişin ve hareketliliğin edebiyatta karşılığı edebi akımlar olmuştur. Siyasal ve toplumsal olayların filizlendirdiği klasisizm, romantizm ve realizm akımları hem Batı hem de Türk edebiyatının temelini oluşturmuştur.

 Her edebiyat akımı, genel bir estetik ve sanat görüşü veya hareketinin bir parçasıdır.
 Edebi akımlar, toplumun şartlarından, kültürel değerlerinden, dünya görüşünden, edebi geleneğinden bağımsız
düşünülemez.
 Her edebi akım, kendinden öncekine göre farklı bir kültür, felsefe ve estetiğe sahiptir.

Klasisizm (Kuralcılık)

• 17. YÜZYIL ORTALARINDA FRANSA’DA ORTAYA ÇIKMIŞTIR. “1660 EKOLÜ” OLARAK DA BİLİNİR.
• AKLA VE SAĞ DUYUYA DEĞER VERİLİR.
• KONULAR ESKİ YUNAN VE LATİN EDEBİYATINDAN ALINMIŞTIR.
• KAHRAMANLAR SEÇKİN KİŞİLERDİR.
• KONU DEĞİL KONUNUN İŞLENİŞİ ÖNEMSENMİŞTİR.
• DİLDE VE ÜSLUPTA KUSURSUZLUK ARANMIŞTIR.
• ÜSLUP SÜSSÜZ, AÇIK VE YAPMACIKTAN UZAKTIR
• “SANAT SANAT İÇİNDİR” İLKESİ BENİMSENMİŞTİR.
• SANATÇILAR, YAPITLARINDA KİŞİLİĞİNİ GİZLEMİŞLERDİR.
• KLASİSİZMDE DUYGUSALLIĞA YER YOKTUR.
• ÜÇ BİRLİK KURALI VARDIR. (YER, ZAMAN, MEKAN)
• KABA SÖZCÜKLERE YER VERMEMİŞLERDİR.
• ÖZELLİKLE TRAJEDİ VE KOMEDİ TÜRÜNDE ESERLER VERMİŞLERDİR.

Dünya Edebiyatında Klasisizmin Temsilcileri

•Moliere
•Corneille
•Racine
•La Fontaine
•Fenelon

Türk Edebiyatında Klasisizmin Temsilcileri

•Şinasi
•Ahmet Vefik Paşa
•Direktör Ali Bey

Romantizm (Coşumculuk)

Romantizmin ortaya çıkmasında etkili olan durumlar:
 1789 Fransız İhtilali sonrasında Fransa’daki karışık ortam.
 Klasisizmin yaklaşık iki yüzyıl boyunca sanatçıyı rahatsız eden sıkı kuralları
 Dönemin sosyal ve ekonomik yapısı
 Yönetimin ve felsefedeki değişim
 J.J. Rousseau, Volttaire’in düşünceler

Özellikleri

 18. yüzyılda klasisizme tepki olarak doğmuş bir akımdır.
 J.J.Rousseau akımın öncüsüdür.
 Konular Hristiyanlıktan, tarihten ve günlük yaşamdan alınmıştır.
 Duygulara ve hayallere önem verilir.
 “Sanat, toplum içindir” anlayışı benimsenmiştir.
 Tabiat önemsenmiş, gözlem ve tasvire önem verilmiştir.
 Konular işlenirken iyi, kötü, doğru, yanlış gibi karşıtlıklardan yararlanırlar.
 Üç birlik kuralı terk edilir.
 Sanatçılar kendi eserlerinin kişiliklerini gizlemezler.

Dünya Edebiyatında Romantizmin Temsilcileri

 Voltaire,
 Shakespeare,
 Lord Byron,
 Goethe, Schiller,
 Jean Jacques Rousseau,
 Chateaubriand,
 Madame de Stael,
 Lamartine,
 Victor Hugo,
 Aleksandre Dumas Pere,
 Alfred de Musset,
 Alfred de Vigny,
 Aleksandre Puşkin

Türk Edebiyatında Romantizmin Temsilcileri

•Namık Kemal,
•Ahmet Mithat Efendi,
•Abdülhak Hamit Tarhan,
•Recaizade Mahmut
Ekrem (şiirde)

Realizm ( Gerçekçilik)

 19.yy’ın ikinci yarısında Fransa’da romantizme tepki olarak doğmuştur.
 Konular gerçek yaşamdan alınır. Olay ve kişiler yaşanan ve yaşayan kişilerin benzerleridir.
 Kişilerin ruhsal davranışlarını etkileyen çevre ve ortamın tanıtılmasına önem verilmiştir.
 Betimlemeler yazarın gözüyle yapılmaz kahramanın gözüyle yapılır.
 Duygu ve hayale kapılmadan toplum gerçeklerini olduğu gibi yansıtır.
 “Sanat, sanat içindir” görüşünü savunurlar.
 Hikâye ve roman türlerinde etkili olmuştur.

Dünya Edebiyatında Realizmin Temsilcileri

GUSTAVE FLAUBERT, (MADAME BOVARY ROMANI,
REALİZMİN İLK ÖRNEĞİ SAYILIR)
STENDHAL,
HONORE DE BALZAC,
DANİEL DEFOE,
CHARLES DİCKENS,
HEMİNGWAY,
TURGENYEV,
ÇEHOV,
GORKİ,
GOGOL,
TOLSTOY,
DOSTOYEVSKİ

Türk Edebiyatında Realizmin Temsilcileri

•Recaizade Mahmut Ekrem (roman ve
öyküde)
•Samipaşazade Sezai
•Mehmet Akif Ersoy
•Halit Ziya Uşaklıgil
•Mehmet Rauf
•Ömer Seyfettin
•Yakup Kadri Karaosmanoğlu
•Refik Halit Karay
•Reşat Nuri Güntekin
•Halide Edip Adıvar

Natüralizm (Doğalcılık)

 19. asrın ikinci yarısında Fransa’da ortaya çıkmıştır.
 Kurucusu Emile Zola’dır.
 Determinizmden etkilenmişlerdir.
 Determinizme göre tabiat olaylarında aynı sebepler aynı sonucu doğurur. Yani sanat doğanın bir kopyası olmalıdır.
 Bilimsel ve deneysel gerçekçilik esas alınmıştır.
 Olaylar ve kişiler bir bilim adamı gözüyle incelenmiştir.
 İğrenç ve çirkin olayların anlatılmasından çekinmemişlerdir.
 Mekan, çevre ve insan tasvirlerine geniş yer verilir.
 Nesnellik hakimdir.
 Kişiler, bulunduğu çevrenin diliyle konuşturulmuştur.( sokak dili)
 İnsan kişiliğini anlatabilmek için soya çekim yasalarından ve toplum biliminden yararlanılmıştır.
 Realizmin bilimsellikle yoğrulmuş biçimi olarak da değerlendirilen bir akımdır.

Dünya Edebiyatında Natüralizmin Temsilcileri

EMİLE ZOLA
GUY DE MAUPASSANT
ALPHONSE DAUDET
JOHN STEİNBECK
GONCOURT KARDEŞLER

Türk Edebiyatında Natüralizmin Temsilcileri

HÜSEYİN RAHMİ GÜRPINAR
NABİZADE NAZIM
BEŞİR FUAT

Parnasizm

 19. asrın ikinci yarısında Fransa’da ortaya çıkmıştır.
 Romantik şiir anlayışına tepki olarak doğmuştur.
 Realizmin şiire yansımış şeklidir. Şiirde gerçekçiliktir.
 “Sanat, sanat içindir” görüşünü savunurlar.
 Nesneler dış görünüşüne göre anlatılmıştır.
 Kelime seçimine, sıralanışına ve ahenge önem verilmiştir.
 Şiirin biçim özellikleri önemsenmiştir.
 Dilin açık ve yalın olmasına özen gösterilmiştir.
 En çok “sone” biçimi kullanılmıştır.
 Mitoloji ve egzotik temalar işlenmiştir.
 Şiirde nesnellik ve bilimsellik aranmıştır.

Dünya Edebiyatında Parnasizmin Temsilcileri

 Theophille Gautier
 Theodore Banville
 Francois Coppee
 Jose Maria de Heredia
 Leconte de Liste

Türk Edebiyatında Parnasizmin Temsilcileri

 Tevfik Fikret
 Cenap Şahabettin
 Yahya Kemal Beyatlı

Sembolizm ( Simgecilik)

 19. yüzyılın son çeyreğinde ortaya çıkan bir akımdır.
 Şiirde belirginleşen bir akımdır.
 Şiirde gerçek değil, gerçeğin uyandırdığı etki anlatılmıştır.
 “Şiir anlaşılmak için değil, hissedilmek içindir.” görüşünü benimsemişlerdir.
 Anlam kapalılığını savunmuşlardır.
 Sararmış yapraklar, gün batımları gibi niteleyici sözcükler sıkça kullanılmıştır.
 Şair duygularını simgelerle ifade etme yolunu seçmiştir.
 Şiirde musikiyi savunmuşlardır.

Dünya Edebiyatında Sembolizmin Temsilcileri

 Baudelaire
 Mallarme
 Arthur Rimbaud
 Paul Verlaine
 Paul Valery
 Edgar Allan Poe

Türk Edebiyatında Sembolizmin Temsilcileri

 Ahmet Haşim
 Ahmet Hamdi Tanpınar
 Cahit Sıtkı Tarancı
 Ahmet Muhip Dıranas
 Cenap Şahabettin

Sürrealizm (Gerçeküstücülük)

 20. yüzyılda oluşan bir akımdır.
 Şiirde görülür.
 Freud’un psikanaliz kuramının edebiyata yansımasıdır.
 “Bilinçaltı” nın sanata uygulanması görüşü benimsenmiştir.
 Noktalama işaretlerinin kullanılması gereksiz görülmüştür.
 Akıl ve mantığa karşıdır.
 İçgüdü ve bilinçaltı ön plandadır.
 Olağanüstü olana ilgi duymuşlardır.

Dünya Edebiyatında Sürrealizmin Temsilcileri

•Andre Breton
•Louis Aragon
•Paul Eluard

Türk Edebiyatında Sürrealizmin Temsilcileri

•Cemal Süreya
•İlhan Berk (İkinci Yeniciler)
•Oktay Rifat
•Orhan Veli ve arkadaşları