Nefse Hakim Olmak, Nefsi Terbiye Etmek İçin Ne Yapmalıyız?

Kuran ayetlerine göre Müslüman, insan olmanın onuruna, yani yaratılışına uygun davranan insandır. Müslüman olabilmek yani gerçek anlamda içtenlikle Allah’a teslim olabilmek için, önce erdemli bir insan olabilmek
gerekir. Erdemli insan, Allah’a derin bir sevgi ve saygı ile teslim olan ve en başta O’na sonra da O’nun yarattıklarına karşı sorumluluk bilincine sahip ilkeli insandır. Erdemli insan, iyi ve güzel olana yönelen, kötü ve çirkin olandan sakınan ve iyiliği yaymaya çalışan insandır. Doğruluk, güvenilirlik, cesaret gibi güzel özelliklere sahip ve aynı zamanda duyarlı, samimi, iyi yürekli, ölçülü ve tevazu sahibi olan insandır.

Nefse Hakim Olmak

Erdemli insan, nefsine hâkim olan, Allah’ın sınırlarına tüm içtenliği ile riayet eden ve O’nun sınırlarını aşmaktan, nefsine ve şeytana uymaktan yine O’na sığınandır. Erdemli insan, nefsi ile yüzleşebilen, hatalarını görüp kabul eden, bahaneler üretmeyen, kendini düzeltmek için harekete
geçen, eylemlerinin ahlaki sorumluluğunu üstlenen ve günahlarında ısrarcı olmayıp Allah’tan bağışlanma dileyen insandır. İnsanın nefsini kınaması, nefsi ile yüzleşmesi ve vicdanının kınayan sesine kulak vermesidir. Çünkü insan kendi hatalarının, kusurlarının ve eksikliklerinin farkındadır. Bu
farkında olma halini daima diri tutmak ve bu iç denetim mekanizmasını sürekli olarak çalıştırmak gerekir. Önemli olan insanın nefsini ezmesi değil nefsi ile yüzleşmesidir.

Çünkü nefsi kötülemek ya da ezmek değil, terbiye etmek, onarmak ve kontrol altına alarak iyiye eğilimli hale getirmek gerekir. Allah’ın ayetlerini dikkate alan, bozulmamış bir akıl ve vicdan, insan için yeterli ve adil bir hâkimdir. Dolayısıyla hepimizin kendimizi kınayarak hatalarımız ile
yüzleşmemiz; hatalarımızdan dönerek aklımıza, vicdanımıza ve irademize hâkim olmamız gerekir. Kendi kendimizi kınamadığımızda, hatalarımızı fark etmemiz mümkün olmayacaktır. Böylece ahlaki bir hayattan uzak, amaçsız ve anlamsız yaşamamıza ve tek doğruluk ölçüsü olarak nefsimizin arzularını alacak olmamıza rağmen herkes kendini doğru yolda sanacaktır. Oysa insanın hatasını kabullenip düzeltmesi hem bir erdem hem de kendisine yapacağı büyük bir iyilik olacaktır.

Allah nefsi, insanın yaratılış amacına uygun şekilde biçimlendirmiş ve imtihanın bir gereği olarak nefse iyiyi ve kötüyü tanıyıp sorumlu ve sorumsuz davranma eğilimini yerleştirmiştir. İyi ve kötü arasında tercih yapan ve nefsini iyiye ya da kötüye eğilimli kılan insandır (1):

“(Yemin olsun) Nefse ve onu (yaratılış amacına uygun
şekilde) biçimlendirene. Ardından da ona (iyiyi ve kötüyü
tanıyıp) sorumlu ve sorumsuz davranma eğilimini yerleştirene ki, (benliğini) temizleyip arındıran, gerçekten kurtulmuştur. Onu kirletip örtense kayba uğramıştır.”

(Şems Suresi 7-10)

Yine nefsin kontrol edilmesi ve kötü hislerden arındırılması kişinin kendi çabasına bağlıdır:

“Biz herkesin kaderini (yaptıklarını-işlerini) kendi çabasına bağlı kıldık.”

(İsra Suresi 13)

Ahu Zabun

KAYNAK:

(1) Emre Dorman // Kendini Kınayan Nefis