Seneca, kardeşi Gallio’ya yazdığı ‘Mutlu Yaşam Üzerine’ ve ‘Yaşamın Kısalığı Üzerine ‘ adlı eserlerinde, çoğunluğun yaşamla ilgili yanlış kanaatlerine karşı Roma dönemi ‘Stoacılığı’nın yaşam anlayışını yansıtmaktadır.

İnsan, yaşamıyla ilgili olarak çoğunluğun tercihlerini örnek alma zorunluluğunu hissetmemeli, aklı temel almalı, akla karşı duran kalabalıktan kendini kurtarmalıdır. Kendi içine çekilip yaşamı felsefe yoluyla düşünmeye başlayan insan, çoğunluğun, yeryüzüne özgü, aslında hiçbir değeri olmayan birçok gereksiz şeye değer verdiğini, bu yüzden onlardaki dışsal unsurlara dayanan mutluluk görüntüsünün sahte ve geçici olduğunu anlatıyor ‘Mutlu Yaşam Üzerine’ de Seneca.

En yüce iyi

‘En yüce iyi, şansın getirdiği şeyleri ciddiye almayan bir zihindir ve sadece erdemle mutlu olur’ veya ‘İnsanlarla ilişkilerinde ziyadesiyle nezaket ve dikkat gösterirken yenilmemek, tecrübeyle bilgeleşmek, eylemde serin kanlı olmak zihnin kabiliyetidir.’

Stoa felsefesinin temelinde bulunan, Latincesiyle ‘summum bonum’, Türkçesiyle ‘En yüce iyi’ nihai hedef olarak erdem öne çıkmaktadır.

Düşünce ve davranışlarımızı doğru bir muhakeme ile şekillendirmemiz gerektiği, iyiyi ve kötüyü doğru bir muhakeme ile yani aklını ölçüt alarak belirleyen, ahlâki doğruluğa önem veren, ölçüsüz hazları reddetmenin gerçek haz olduğunu bilen ve erdemli yaşayan insanın gerçekten mutlu olduğu vurgulanmaktadır.

Bu mutluluk, talihin sunduğu geçici lütuflara sırt çevirdiği ve kaynağını sadece bireyin kendi özüne dönmesinde bulduğu için, sarsılmaz ve değişmez bir niteliktedir. Seneca bu mutluluğu doğayla uyumlu yaşamaya bağlıyor.

Kendi doğasıyla uyumlu olan ve başka hiçbir yolla elde edilemeyen yaşam mutludur.

Mutlu Yaşam Üzerine Biçim ve Üslup

İki eserde de biçim ve üslup bakımından tipik Seneca diyaloğu görülmektedir. Ne benzer konuları ele alan Aristoteles’in uzman dili gibi ne de Platon’un felsefi diyalogları gibi konuşmacıların taklidi vardır. Yaşamla ilgili görüşler serbest bir üslupla, samimi bir anlatımla dile getirilmiştir. Yunan ve Roma tarihinden hem de o dönemde günün yaşanan olaylarından örnekler verilmiştir.

İnsanda bilgi olmadan güven, sarsılmazlık olmadan da bilgi olmaz.

Seneca

Kaynak: Mutlu Yaşam Üzerine ve Yaşamın Kısalığı Üzerine, Seneca. Cengiz Çevik, Iş Bankası Kültür Yayınları